آذربایجان شرقی در راه سالمندی چالشی که نباید نادیده گرفته شود
به گزارش بکسیها، آذربایجان شرقی با روند رو به رشد جمعیت سالمند و کاهش چشم گیر جمعیت جوان، وارد مرحله ای حساس و تعیین کننده در ساختار جمعیتی خود شده که نیازمند برنامه ریزی و اقدامات مسئولان و جامعه است.
خبرگزاری مهر - گروه استان ها: آذربایجان شرقی در آستانه ورود به یکی از مهم ترین تحولات جمعیتی خود در دهه های اخیر قرار دارد. آمارهای رسمی نشان میدهد که این استان با سرعتی بیشتر از متوسط کشوری به سمت سالمند شدن پیش می رود.
براساس داده های مرکز آمار ایران، حدود ۱۶ درصد جمعیت آذربایجان شرقی را افراد بالای ۶۰ سال می سازند. این نسبت در مقایسه با میانگین کشوری که در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۰.۵ درصد بود، رقم قابل توجهی است. پیشبینی های جمعیتی نشان میدهد که تا سال ۱۴۲۰ این عدد امکان دارد به بیشتر از ۲۵ درصد برسد.
علت اصلی این روند، کاهش نرخ باروری و افزایش امید به زندگی است. طبق آمارهای ثبت احوال، نرخ باروری در آذربایجان شرقی به زیر ۱.۷ فرزند به ازای هر زن رسیده که کمتر از سطح جایگزینی جمعیت (۲.۱) است. در بعضی شهرها مانند تبریز و اسکو، این نرخ حتی کمتر از ۱.۵ است. در مقابل، شاخص امید به زندگی در استان به بیشتر از ۷۵ سال بالا رفته و پیشبینی می شود در دهه آینده هم این روند ادامه یابد. این یعنی ورود کمتر نوزادان و ماندگاری بیشتر سالمندان در ساختار جمعیتی، که توازن جمعیت فعال و وابسته را به صورت کامل تغییر خواهد داد.
پیامدهای این تحول جمعیتی، تدریجی اما قطعی است. کاهش جمعیت در سن کار (۱۵ تا ۶۴ سال)، افزایش نسبت وابستگی، فشار بیشتر بر صندوق های بازنشستگی و بیمه های درمانی، رشد تقاضا برای مراقبت های تخصصی، و احتیاج به بازطراحی فضاهای شهری و حمل و نقل عمومی تنها بخشی از آثار این تغییر هستند. در حالیکه جمعیت جوان استان رو به کاهش است، پیشبینی می شود تا سال ۱۴۳۰، تعداد سالمندان در بعضی مناطق روستایی از جمعیت زیر ۲۰ سال بیشتر شود.
در شرایطی که سالمندی جمعیت با سرعت پیش می رود، امکانات و خدمات موجود در استان متناسب با این تحولات گسترش نیافته اند. بر اساس گزارش اداره کل بهزیستی آذربایجان شرقی، تنها ۱۹ مرکز رسمی نگهداری سالمندان در سطح استان فعال است که ظرفیت پوشش جمعیتی موجود و آتی را ندارد. همینطور اغلب این مراکز در کلان شهر تبریز متمرکزند و مناطق کم برخوردارتر دسترسی کافی به این خدمات ندارند. از طرف دیگر، خیلی از سالمندان استان فاقد پوشش بیمه تکمیلی مؤثر هستند و هزینه های درمانی، توانبخشی و مراقبتی برای خانواده ها تبدیل به یک دغدغه جدی شده است.
با اینکه هنوز جمعیت استان از مرحله پیری کامل عبور نکرده، اما شاخصهای هشداردهنده به میزان کافی روشن هستند. نبود برنامه ریزی جامع و میان مدت، کمبود مراکز تخصصی برای نگهداری و توانبخشی سالمندان، کم توجهی به نیازهای روانی و اجتماعی این قشر و نابرابری منطقه ای در دسترسی به خدمات پزشکی و حمایتی، همگی زمینه ساز چالش هایی هستند که در صورت بی توجهی، در سال های آتی ابعاد گسترده تری پیدا خواهند کرد. تأخیر در واکنش به این روند، نه تنها هزینه های اقتصادی و اجتماعی را بیشتر می کند، بلکه فرصت مدیریت هدفمند و برنامه ریزی محور را هم از میان خواهد برد.
آذربایجان شرقی پنجمین استان پیر کشور است
فرگل صحاف، مدیرکل بهزیستی آذربایجان شرقی هم در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار نمود: ۲۹۰ هزار سالمند در استان داریم که از این تعداد ۱۴ هزار نفر تخت پوشش بهزیستی هستند همینطور ۵۴۰ هزار نفر هم میزان جمعیت بالای ۶۰ سال کشور استان است که ۰.۰۹ درصد آنها در مراکز شبانه روزی بهزیستی آذربایجان شرقی که ۱۰ مرکز می باشد، نگهداری می شوند.
وی با اعلان اینکه آذربایجان شرقی پنجمین استان پیر کشور است، اظهار داشت: نسبت جمعیت بالای ۶۰ سال استان ما در سالهای اخیر روند بسیار صعودی به خود گرفته است و به همین دلیل در سال های آتی احتیاج به مراقبت های توان بخشی از این قشر بیشتر خواهد شد.
ابعاد روان شناختی بحران سالمندی در آذربایجان شرقی
سمیرا نوجوان، روان شناس بالینی و متخصص حوزه سالمندی، در گفتگو با خبرنگار مهر با تاکید بر روند رو به رشد جمعیت سالمند در آذربایجان شرقی اضافه کرد: سالمندی یک فرایند زیستی-روان شناختی طبیعی است، اما وقتی میزان این جمعیت به سرعت افزایش یابد، می تواند منجر به بروز چالش های پیچیده ای در سلامت روانی و اجتماعی شود.
وی اظهار داشت: در شرایطی که شبکه های حمایتی اجتماعی و خانوادگی ناکافی باشند، سالمندان با بالا رفتن خطر افسردگی، اضطراب و اختلالات شناختی مانند فراموشی مواجه خواهند شد.
نوجوان افزود: تنهایی مزمن و انزوای اجتماعی، که از نتایج رایج سالمندی در مناطق رو به رشد جمعیت سالمند است که می تواند تأثیرات منفی جدی بر سلامت جسمانی و روانی سالمندان داشته باشد.
وی اضافه کرد: مطالعات نشان داده است که تنهایی طولانی مدت می تواند سطح کورتیزول (هورمون استرس) را در بدن افزایش داده و سیستم ایمنی را تضعیف کند، که این مورد سالمندان را در معرض بیماری های جسمی و روانی قرار می دهد.
نوجوان به مساله انزوای اجتماعی اشاره کرده و اشاره کرد: این مورد در اثر تغییرات سبک زندگی مدرن، مهاجرت جوانان و کاهش ارتباطات خانوادگی بروز می کند و سبب افزایش احساس بی پناهی و بی کفایتی در سالمندان می شود.
وی تصریح کرد: وجود شبکه های حمایتی اجتماعی قوی، همچون گروههای همیار سالمندان و مراکز اجتماعی، نقش برجسته ی در کاهش بار روانی این گروه دارد. فعالیتهای گروهی، کارگاه های آموزشی و مشاوره های روانشناختی تخصصی می تواند به سالمندان کمک نماید تا مهارت های مقابله ای خویش را بالا برند و احساس تعلق و معنا در زندگی شان را حفظ کنند؛ همچنین، دسترسی به خدمات روان درمانی تخصصی برای درمان اختلالاتی نظیر افسردگی و اضطراب در سالمندان باید بعنوان یک لزوم در سیاستگذاری های بهداشتی دیده شود.
وی به نقش مهم خانواده ها در کاهش بحران سالمندی اشاره نمود و خاطرنشان کرد: آموزش خانواده ها در رابطه با مراحل سالمندی، شناخت علایم مشکلات روانی و بهبود مهارت های مراقبتی همچون الزامات حمایت روانی سالمندان است.
این روان شناس اضافه کرد: خیلی از مراقبین خانواده ای با اضطراب مراقبتی مواجه می شوند که اگر کنترل نشود، می تواند منجر به فرسودگی روانی آنها شود و در نهایت کیفیت مراقبت را کاهش دهد؛ بنابراین، برنامه های آموزشی و روان درمانی حمایتی برای مراقبین هم باید در اولویت قرار گیرد.
نوجوان با تاکید بر لزوم برنامه ریزی های استراتژیک، متذکر شد: سیاست گذاران باید با نگاهی چندبعدی به مبحث سالمندی نگاه کنند و برنامه های جامع سلامت روان، آموزش نیروی انسانی متخصص و توسعه مراکز نگهداری سالمندان را در دستور کار قرار دهند، ایجاد زیرساخت های مناسب برای مراقبت های روزانه و پشتیبانی روانی در سطح محلات، بخصوص در مناطق روستایی و نیمه روستایی آذربایجان شرقی اهمیت ویژه ای دارد.
وی در انتها اخطار داد: اگر توجه کافی به این حوزه نشود، بحران سالمندی در آینده نزدیک به یک چالش اساسی اجتماعی، اقتصادی و روانی تبدیل خواهد شد که تنها با مشارکت همه‌جانبه دولت، نهادهای اجتماعی و خانواده ها قابل مدیریت است.
جمعیت سالمندان در آذربایجان شرقی به صورت قابل ملاحظه ای رو به افزایش است و این روند نشان دهنده تغییرات ساختاری جمعیتی بزرگی است که آینده استان را تحت تاثیر قرار خواهد داد. این افزایش جمعیت سالمند نه تنها بر نظام سلامت و خدمات اجتماعی فشار وارد می کند، بلکه نیازمند برنامه ریزی های بلند مدت و مستمر برای تأمین رفاه و حمایت های ضروری است. بدون مبادرت به موقع، این رشد جمعیتی می تواند به چالشی پیچیده و چندبعدی تبدیل گردد که سلامت روان، وضعیت اقتصادی خانواده ها و پویایی اجتماعی را به خطر می اندازد.
از همین رو، ضروریست مسؤلان، خانواده ها و نهادهای اجتماعی با شناخت دقیق این حقیقت، از همین امروز برای افزایش ظرفیت خدمات به سالمندان، آموزش مراقبین و گسترش زیرساخت های حمایتی برنامه ریزی کنند. این اقدام ها تنها راهی است که میتوان با افزایش جمعیت سالمند، کیفیت زندگی آنان را حفظ کرد و از تبدیل شدن سالمندی به یک بحران اجتماعی پیشگیری کرد.
منبع: بكسیها
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات کاربران بکسیها در مورد این مطلب